Бугарија во проблеми со обидот за возобновување на бугарските споменици во Грција

Во изминатите години, политичарите сè повеќе се водат од краткорочни интереси и ретко се осмелуваат да развијат долгорочни стратегии. Поради тоа, Бугарија сè уште нема национална политика за заштита на културното наследство. Иако последниве години често се зборува за неговата дигитализација и се користат значителни средства од европските фондови, реалното, материјално културно богатство продолжува да пропаѓа.

Ова го истакна заменик-претседателот на Бугарската академија на науките, проф. д-р Емануел Мутафов, во интервју за БГНЕС, зборувајќи за недостигот од системска политика во оваа област, падот на патриотското воспитување и запоставувањето на бугарските споменици во соседните земји.

Според него, суштината на проблемот е во „политичката кусогледост“. „Особено последниве години, политичарите се свесни за сопствената краткотрајност и избегнуваат да создаваат долгорочни политики. Луѓето кои ја носат националната меморија и се водат од национално одговорни идеали стануваат сè помалку, а патриотското образование е на ниско ниво,“ нагласи Мутафов.

Говорејќи од 13-тиот Национален собир на народното творештво во Копривштица, тој со жалење посочи дека околу дуќаните и рестораните има повеќе посетители отколку пред фестивалските сцени. „Ова е можеби ретка прилика повторно да ја видиме Валја Балканска и да слушнеме автентичен фолклор, кој исчезнува заедно со генерациите постари жени над 80 години,“ додаде тој.

Недостигот од јавен интерес за културното наследство е уште една причина за загриженост. „Не успеваме кај младите да изградиме ни најмало љубопитство за културното наследство и за националниот идентитет, за да посетуваат музеи и да се однесуваат одговорно кон старините околу нас,“ вели Мутафов.

Тој нагласи и институционални слабости: „Во Бугарија сè уште нема систематска карта на спомениците од национално и регионално значење што би биле под заштита на локалните власти. Институтот за заштита на културното наследство (НИНКН) има сè помал кадар, а преовладуваат архитекти кои, и покрај своите тврдења, немаат доволно знаење да одлучуваат за судбината на недвижното, а уште помалку на движното културно наследство.“

Осврнувајќи се на спомениците надвор од границите на Бугарија, Мутафов ја допре и темата за уништувањето на бугарските храмови во Егејска Македонија. Тој оцени дека прашањето ретко се отвора, дури и во научната заедница, а недостасува и политичка волја за негово решавање, бидејќи Грција како сојузник во НАТО и ЕУ се смета за чувствителен партнер по вакви национални теми. „Нашите соседи имаат цврста национална политика и никогаш не би поддржале обновување на споменици што го доведуваат во прашање грчкиот карактер на тие територии,“ истакна тој.

Со иронија додаде: „Не успеавме во неколку балкански и светски војни да влеземе во Северна Грција, но со очила за сонце и надувна топка полека ги менуваме работите.“

Говорејќи за Солунската гимназија и другите бугарски старини во Грција, Мутафов рече дека денес таму не се плашат од враќање на бугарскиот елемент, бидејќи тој одамна е насилно избришан. Наместо тоа, често се работи за политички „пазарења“, каде на барањата за бугарски споменици се одговара со темата за ракописите и црковните реликвии од манастирите „Св. Богородица Икосифиниса“ и „Св. Јован Претеча“ во Драмско и Серско, однесени од бугарската војска.

„Овие вредности не се само ракописи, туку дел од бугарската историја. Над еден век биле на бугарска територија, а голем дел од нивните дарители имале бугарско самосознание и имиња,“ потсети Мутафов.

Тој предупреди дека недостигот од реципроцитет од грчка страна го поткопува дијалогот по клучни прашања, како што се обновувањето на Солунската гимназија, поставувањето на спомен-плоча и поугледниот однос кон Зографскиот манастир на Света Гора.

„Проблемите се многубројни, но, за жал, ќе се вратам на почетокот — нашите политичари се премногу краткотрајни и никој не презема одговорност за решавање на долгорочните прашања,“ заклучи проф. д-р Емануел Мутафов.